طبق نظر دکتر ماکان آریا پارسا امروزه با رشد فزاینده کارها و سرعت گرفتن روند زندگی و کارها ما با مفاهیم متعددی رو به رو می شویم. فرسودگی شغلی و انواع مدل های آن یکی از این مفاهیم می باشد. در واقع بخش عظیمی از جامعه انسانی در دنیای کنونی در محیطی جدا از خانه مشغول به فعالیت اقتصادی می باشند. محیط اجتماعی، عوامل اقتصادی، فیزیکی، اجتماعی و می توانند حتی شرایط را برای ادامه زندگی هر یک از ما دشوار نماید. بدون شک هر انسان بالغی گسترده ای از زندگی روزانه خود را در محیط کاری سپری می نماید. محیط کار می تواند هر یک از ما را با توجه به وظایف، نوع شغل و سازمان فعال در آن با چالش هایی مواجه نماید.
در نهایت ما نمی توانیم منکر اهمیت بالای اشتغال در رشد و توسعه اقتصادی جامعه شویم. در نتیجه برای کاهش عوارض ناشی از خستگی شغلی بهتر است به فکر راهکارهایی کاربردی برای گذر از این شرایط بحران زا باشیم. به خاطر داشته باشید که شناخت و پیشگیری از بروز این مشکلات و آسیب های پدید آمده در محیط های شغلی می تواند سبب افزایش سلامت روانی در کارمندان شرکت ها و حتی به شکلی وسیع تر تمام جامعه شود. در ادامه ما به بررسی برخی دلایل عمده بروز و نشانه های مداوم فرسودگی و خستگی شغلی خواهیم پرداخت.
فرسودگی شغلی چیست و در توسعه کسب و کارها چه نقشی دارد؟
بر باور دکتر ماکان آریا پارسا Job Burnout یا همان فرسودگی ناشی از فعالیت در محیط شغلی واژه ای است که امروزه تنها یک مفهوم تئوری نیست. امروزه این اصطلاح از یک نوع رفتار سازمانی و مدیریت استرس در محیط کار شکلی گسترده تر یافته است. در نتیجه این مفهوم توانسته زندگی روزمره انسان ها را نیز در بر گیرد. شاید روزانه بارها در زندگی خود از این اصطلاح که من افسرده هستم استفاده کنیم. در نتیجه از نظر روانشناسی می توانیم عوامل گوناگونی را از دلایل بروز این مشکل در انسان ها معرفی نماییم. در تعریف ساده زمانی که فردی به شکلی مزمن و برای مدت زمانی بسیار طولانی درگیر فشارهای محیط کار باشد به تدریج در معرض فرسودگی قرار خواهد گرفت.
البته این تعریف تنها دارای ساختاری عامیانه هستند. در نتیجه به علل و نشانه های بروز این مشکل در آن توجهی نشده است. به خاطر داشته باشید که در بحث فرسودگی ناشی از محیط کار تنها افراد رده پایین در سازمان ها آسیب نمی بینند. در واقع گاهی ممکن است حتی افراد رده بالای شرکت ها مانند مدیران نیز در گذر زمان دچار فرسودگی شوند. در نتیجه نمی توانیم تنها دلیل بروز این مشکل را از کار زیاد و فشارهای ناشی از توقعات بالادستی ها بدانیم. در ادامه این مقاله تعریف علمی تری برای این بحث عنوان خواهیم نمود و شما را با دلایل و نشانه های بروز این مشکل آشنا خواهیم کرد.
تعریف علمی این پدیده
از زبان دکتر ماکان آریا پارسا گاهی در محیط کار ما سختی فراوانی مواجه می شویم. در این شرایط ما تمام توان و انرژی خود را از دست خواهیم داد و به Job Burnout یا فرسودگی حاصل از کار مبتلا خواهیم شد. اگر شما نیز به طور مداوم با احساسات منفی در محیط کار مواجه می شوید احتمال بروز فرسودگی در شما زیاد است. مزلاچ یکی از صاحب نظران در بحث فرسودگی در این باره تعریف کاربردی را مطرح نموده است.
او برای این باره می گوید که فرسودگی شغلی زمانی رخ می دهد که فشار و استرس طولانی سبب خستگی و واماندگی شده باشد. در نتیجه در این شرایط فرد با دغدغه ها و بدگمانی های فراوانی در محیط شغلی خود مواجه خواهد شد. این احساس در فرد سبب ایجاد تفکرات منفی می گردد. در این شرایط فرد خود را در نقشی که ایفا می کند کافی نمی بیند و احساس ناتوانی شرایط را برای او دشوار خواهد نمود.
چه زمانی فرد با این مشکل مواجه می گردد؟
طبق نظر دکتر ماکان آریا پارسا بسیاری از متفکران و دانشمندان برای بروز انواع فرسودگی شغلی دلایل مختلفی را مثال زده اند. در این بین مسلش و جکسون از متفکران مطرح نیز در سال 1982 تعریفی جامع را برایاین مفهوم عنوان نمودند. آنها بر این باور بوده اند که فرسودگی در صورتی در فرد بروز می کند که او با سه مولفه اصلی خستگی هیجانی، مسخ شخصیت و کاهش موفقیت های فردی مواجه شده باشد. همچنین توجه کنید که هر یک از این عامل به میزان متفاوتی در افراد بروز می کنند. البته در تعاریف میان افسردگی و فرسودگی تفاوت هایی مشاهده می شود. به خاطر داشته باشید زمانی می توانیم از لفظ فرسودگی استفاده کنیم که فرد بعد از گذر از این شرایط و استراحتی کوتاه باز هم انگیزه های برای بازگشت به کار ندارد. این مرحله را می توانیم نقطه ابتدایی در فرایند دلزدگی در شغل عنوان کنیم.
در نتیجه زمانی فرد با دلزدگی شغلی رو به رو می شود که انگیزه کافی برای تحمل شرایط سخت را ندارد. گاهی نیز فرد به دلیل اینکه نتوانسته در شغل مورد علاقه خود فعالیت کند دچار دلزدگی می شود. البته دلایل دیگری مانند فشارهای وارده از سوی مدیران شرکت ها و سازمان ها را نیز می توانیم از دلایل بروز این مشکل در افراد معرفی نماییم. در پایان باید به این نکته اشاره کنیم که در شرایط وخیم بروز دلزدگی در شغل می تواند سبب فروپاشی جسمی و روانی کارکنان شود. در نتیجه مدیریت این شرایط در محیط های کاری پر استرس بسیار الزامی است.
انواع فرسودگی شغلی در کارکنان را چگونه شناسایی کنیم؟
به گفته دکتر ماکان آریا پارسا برای مدیریت انواع فرسودگی شغلی در کارکنان شرکت ها نیاز است تا ابتدا به نشانه ها و علائم بروز این مشکلات در افراد توجه نماییم. به خاطر داشته باشید که هر مشکلی در ابتدا خود را با بروز علائمی خاص نشان می دهد. این امر در رابطه با این مشکل نیز صدق می نماید. در واقع با توجه به نشانه های رفتاری و روانی افراد می توانیم از بروز این مشکل در مراحل اولیه آگاه و نسبت به درمان آن اقدام نماییم.
به خاطر داشته باشید که نشانه های فرسودگی شغلی را به طور کلی می توانیم در پنج دسته اصلی دسته بندی نماییم. این نشانه ها شامل نشانه های عاطفی، شناختی، جسمانی، رفتاری و انگیزشی در افراد مختلف می باشند. بررسی این نشانه ها می تواند به ما در جلوگیری از بروز انواع فرسودگی شغلی کمک نماید. همچنین کنترل این نشانه ها می تواند راهکار مناسبی برای افزایش بهره وری در سازمان ها باشد.
این مطلب ادامه دارد…
