دیسپچر پرواز کسی است که وظیفه هماهنگی عملیات پرواز، نظارت و هماهنگی آن را برعهده دارد. اهمیت نقش دیسپچر آنجا مشخص می‌شود که اگر وظیفه‌اش را به درستی انجام ندهد، برنامه‌ریزی پرواز به درستی پیش نمی‌رود و ممکن است هر اتفاق ناخواسته‌ای مثل کمبود سوخت در طول پرواز پیش آید. هر هواپیما باید پیش از پرواز از نظر ایمنی به دقت مورد بازرسی قرار گرفته و با یک برنامه‌ریزی دقیق راهی مقصد شود.
بررسی تمام این جزئیات برعهده دیسپچر هواپیما است. به خاطر اهمیت بالای جایگاه شغل دیسپچری چیست و دیسپچر پرواز کیست؟، کسانی که به عنوان دیسپچر استخدام می‌شوند دارای حقوق متوسط رو به بالا هستند. همچنین لازم است افراد داوطلب شرایطی مثل تحصیلات مرتبط، تسلط کامل به زبان انگلیسی، اخذ گواهینامه‌های ضروری و آشنایی کافی با انواع نرم افزار مربوطه را داشته باشند تا بتوانند در این جایگاه فعالیت کنند.
بازار کار دیسپچری در ایران: فرصت‌ها و چالش‌ها
برای اینکه بدانیم بازار کار دیسپچر پرواز در ایران چگونه است، لازم است نگاهی کلی به وضعیت هوانوردی و شرایط آن در کشورمان داشته باشیم. به طور کلی صنعت هوانوردی با وجود تحریم‌ها و چالش‌های مختلف مثل دشوار بودن خرید قطعات مختلف هواپیما، تامین وسایل مورد نیاز امنیت پرواز (وسایل آتش‌نشانی و…) و تکنولوژی‌های مربوط به فناوری اطلاعات هوانوردی، صنعتی رو به رشد است.
علت آن هم پهناور بودن سرزمین ایران و نیاز به داشتن خطوط هوایی مجهز برای جابجایی مسافران و کالاهای مختلف است. به همین دلیل بودجه اختصاص داده شده به این صنعت نسبت به دیگر صنایع، مناسب محسوب شده و چشم‌اندازها و مزایای زیر را پیش روی خدمه هواپیمایی کشور؛ به‌خصوص دیسپچر هواپیما قرار می‌دهد:
نیاز به وجود واحد دیسپچری در هر مرکز هواپیمایی دولتی یا خصوصی، پیشرفت حرفه دیسپچری با ظهور هوش مصنوعی و پر رنگ‌تر شدن نقش مدیریتی دیسپچری هواپیما با خودکار شدن بخش وسیعی از کارها، اختصاص مزایا و حقوق مناسب و امکان پیشرفت شغلی.
دوره‌های آموزشی دیسپچری: چه دوره‌هایی وجود دارد و چگونه ثبت نام کنیم؟
دوره‌های آموزش دیسپچر پرواز توسط مراکز دولتی و خصوصی آموزش پرواز و خلبانی برگزار می‌شود. معمولا شامل یک سری دوره هستند که هر فرد متقاضی کار در این حرفه، باید آنها را بگذراند. به طور کلی این دوره‌ها، پیش نیاز هر کدام و محتوای آموزشی آنها شامل موارد زیر می‌شوند:
دوره آموزش هواشناسی: در این دوره آموزشی، دروس نظری و عملی مرتبط با پیش‌بینی و تخمین اوضاع آب و هوا تدریس می‌شود. تشخیص اوضاع آب و هوا پیش از پرواز یکی از وظایف مهم دیسپچر است.
عملکرد هواپیما: از آنجا که دیسپچر پرواز باید بتواند اوضاع هواپیما را پیش از پرواز کنترل کند، لازم است دوره عملکرد هواپیما را هم پشت سر بگذارد. در این دوره متقاضی می‌آموزد که چطور وزن، تعادل، ایمنی و عملکرد هواپیما پیش از پرواز را محاسبه کند.
برنامه‌ریزی پرواز: محتوای آموزشی این دوره شامل یک سری دروس نظری و عملی برای تعیین مسیر پرواز، ارتفاع و زمان‌بندی آن است.
مدیریت سوخت: توانایی محاسبه سوخت لازم برای پرواز از دروس اصلی است که در این دوره آموزش داده می‌شود.
ارتباطات: ارتباط با خلبانان، کنترل ترافیک هوایی و البته مدیریت اعضای تیم پرواز از دوره‌های آموزشی مهم دیسپچر پرواز است.
مدیریت بحران: همچنین یک سری دروس تئوری و عملی مرتبط با مدیریت بحران که شامل مهارت‌هایی برای تشخیص بحران در پرواز و چگونگی مدیریت آن است، جزو دوره‌های آموزشی دیسپچری محسوب شده و تدریس می‌شود.
به طور کلی برای ورود به این دوره‌ها لازم است داوطلب حداقل 21 ساله، با مدرک دیپلم و کارت پایان خدمت یا معافیت دائمی داشته باشد. اگر این شرایط را دارید، کافی است وارد سایت مدارس خلبانی شوید و ثبت‌نام کنید.
گواهینامه‌ها و مجوزهای لازم برای فعالیت به عنوان دیسپچر هواپیما
دوره‌های دیسپچر پرواز به منظور اخذ یک سری گواهینامه و مجوز برگزار می‌شود. شما با اخذ این گواهینامه‌ها می‌توانید به عنوان دیسپچر هواپیما مشغول کار شوید. این گواهینامه‌ها و مجوزها شامل موارد زیر می‌شود:
گواهینامه EASA: گواهینامه EASA که همان عنوان گواهینامه آژانس ایمنی هوانوردی اروپاست، یکی از گواهینامه‌های بسیار معتبری است که برای خلبانان، تعمیرکاران هواپیما و متخصص دیسپچر پرواز صادر می‌شود. برای اخذ این گواهینامه در ایران لازم است که در دوره‌های آموزش دیسپچری دانشکده صنعت هواپیمایی کشوری شرکت کنید و موفق به کسب نمرات لازم شوید. آزمون‌هایی که برای اخذ این گواهینامه باید پشت سر بگذارید شامل: Skill Test، Medical Examination و Airline Transport Pilot Licence است.
گواهینامه FAA: گواهینامه FAA که توسط اداره هوانوردی فدرال ایالات متحده صادر می‌شود، مختص خلبانان، مکانیک‌ها، کنترلرهای ترافیک هوایی و دیسپچرهای آماده ورود به بازار کار است. برای اخذ این مدرک باید در آزمون‌های کتبی و عملی FAA ثبت نام کرده و قبول شوید. این گواهینامه نیز مانند EASA دارای اعتبار بین‌المللی است.
گواهینامه سازمان هواپیمایی کشوری: سازمان هواپیمایی کشوری علاوه بر برگزاری دو آزمون EASA و FAA، آزمون مختص خود را دارد که با اخذ آن می‌توانید به عنوان دیسپچر هواپیما وارد بازار کار شوید. با ثبت‌نام در دوره‌های سازمان هواپیمایی کشوری و اخذ نمرات لازم، می‌توانید این گواهینامه را دریافت کنید.
توجه داشته باشید اخذ هر کدام از این گواهینامه‌ها نه تنها تضمین می‌کند که شما در حرفه دیسپچری دارای تخصص و مهارت هستید، بلکه در هر کجای دنیا نیز می‌توانید به عنوان دیسپچر فعالیت کنید زیرا اعتبار بین‌المللی دارند.
مهارت‌ها و دانش فنی مورد نیاز برای دیسپچرهای حرفه‌ای
هر دیسپچر پرواز باید بعد از گذراندن دوره‌ها و اخذ گواهینامه‌های نام برده، مهارت‌های زیر را کسب کند تا به عنوان یک تکنسین حرفه‌ای در حیطه دیسپچر هواپیما شناخته شود:
دانش فنی: بخش وسیعی از مهارت یک دیسپچر پرواز را دانش فنی او تشکیل می‌دهد. این دانش باید شامل توانایی تحلیل هواشناسی با نرم‌افزارهای تخصصی، ارزیابی شرایط فنی و عملکرد هواپیما، آشنایی با سیستم‌های ناوبری و تجهیزات هواپیما، آشنایی کامل با قوانین و مقررات هوانوردی، اصول مهندسی هوافضا و هیدرودینامیک و آیرودینامیک باشد.
دانش مدیریتی و ارتباطی: همچنین بخش دیگری از مهارت دیسپچر هواپیما شامل دانش مدیریتی و ارتباطی می‌شود که مدیریت ریسک، مهارت‌های ارتباطی، مدیریت استرس و بحران، مدیریت سوخت و زمان‌بندی پرواز و برنامه‌ریزی مسیر پرواز نیز جزئی از این مهارت به شمار می‌رود.
مهارت زبانی: علاوه بر این موارد، داشتن تسلط بالا به زبان انگلیسی نیز جزو مهارت‌ها و دانش مورد نیاز برای تبدیل شدن به دیسپچر حرفه‌ای است.
شرایط کاری دیسپچر هواپیما: محیط کار و ساعت‌های شیفتی
محیط کار دیسپچر پرواز همان مرکز کنترل پرواز هر فرودگاه یا سازمان هواپیمایی است. این محیط کاملا کنترل شده و تحت مدیریت قرار می‌گیرد و کار در آن نیازمند دقت و تمرکز بسیار بالایی است. همچنین دیسپچر باید هر لحظه با کادر پرواز و دیگر مراکز کنترل پرواز در ارتباط باشد و بتواند آنها را مدیریت کند. این حجم از کنترل و مدیریت به خاطر سنگینی که دارد نیازمند کار شیفتی است تا بازدهی لازم را داشته باشد.
برای همین شیفت‌های کاری آن چرخشی و 24 ساعته است. شیفت شبانه نیز به خاطر شرایط خاصی که دارد گاه 12 ساعته برگزار می‌شود تا دیسپچر دچار خستگی ذهنی نشود. در طول هفته نیز هر دیسپچر یک روز تعطیل در پیش دارد که بسته به شرایط متغیر است. استرس این کار بالاست و برای همین جزو مشاغل دشوار در صنعت هواپیمایی محسوب می‌شود.
مزایا و چالش‌های شغل دیسپچر هواپیما از دیدگاه دکتر ماکان آریا پارسا
دکتر ماکان آریا پارسا یکی از سرمایه‌های کشورمان است که توانسته در زمینه صنعت هواپیمایی یک مسیر حرفه‌ای طی کند. او معتقد است اگر قصد دارید در این حرفه ورود کنید و موفق شوید، باید حسابی صبر و تمرکز خود را بالا ببرید. هر چند این شغل مزایایی مثل درآمد نسبتا خوب، فرصت‌های کاری متنوع، کسب مهارت‌های مختلف و محیط کاری پویایی دارد، اما چالش‌هایی مثل مسئولیت سنگین، دقت و تمرکز بالا در هر لحظه از فعالیت، ساعات کاری نامنظم و استرس کاری بالا دارد و برای همین باید حسابی برای موفقیت در آن تلاش کنید.
دکتر ماکان آریا پارسا یک سری راه‌حل برای مقابله با این چالش‌ها پیشروی ما قرار می‌دهد که حاصل تجربه او در این مسیر است. از نظر او داشتن مدیریت زمان، تغذیه مناسب، مدیتیشن روزانه و ایجاد تعادل بین کار و زندگی روزانه به شما کمک می‌کند بتوانید راحت‌تر با این چالش‌ها مواجه شوید.
نتیجه گیری و نکات مهم برای موفقیت و پیشرفت در حرفه دیسپچری
به طور خلاصه اگر قصد دارید به عنوان دیسپچر پرواز فعالیت کنید، در ابتدا لازم است شرایط لازم را داشته باشید. داشتن مهارت زبانی و دانش تخصصی به شما در این مسیر بسیار کمک خواهد کرد. همچنین استفاده از شبکه‌سازی و ارتباط با صنعت هوانوردی باعث می‌شود مسیر را در مدت کوتاه‌تری طی کنید. در انتها بد نیست به توصیه‌های زیر جهت ارتقای مهارت‌ها و افزایش بهره‌وری خود توجه کنید:
یادگیری مهارت‌های نرم افزاری و کار با هوش مصنوعی، مطالعه تخصصی دروس هواشناسی، کسب مهارت در تشخیص و عیب‌یابی انواع هواپیما و اخذ یک سری دوره تکمیلی در مدیریت بحران و استرس، ارتباط با دیگر دیسپچرهای حرفه‌ای، رسیدگی به خود از نظر فیزیکی و ذهنی با ورزش و تغذیه مناسب و البته داشتن مدیتیشن روزانه جهت افزایش تمرکز و دقت در انجام وظایفی که پیش رو دارید.
